V L I E G E N

Rennen, springen, V L I E G E N, duiken, vallen, opstaan en weer doorgaan.

Vlucht
grafiet, conté op papier
29,5 x 41 cm
Marion Crezée (1946-2025)

 

“Bijna nooit zie je een vogel in de lucht
 zich bedenken, zwenken, terug” 

Een mens heeft nogal eens de neiging achterom te kijken, terug te denken, iets te herkauwen. We gaan in onze gedachten graag terug naar waar we vandaan komen. Een vogel daarentegen kijkt- en vliegt vooruit, doelgericht.

Het gedicht van Judith Herzberg drukt dat beeldend uit. Ik heb het in mijn studeerkamer als notitie op mijn lessenaar liggen. Het dansende ritme dat erin huist en de beeldende poëzie houdt mij ‘bij de les’.

Een frase in de muziek of het hele muziekstuk gaat voorwaarts. Tijdens het musiceren luister je niet ‘achterom’ of iets goed was of beter kan. Je luistert vooruit, weet wat er komt en je focus ligt in het moment; Je laat je meevoeren op de termiek van de muziek.

#nieuwsgierig
Waai jij met alle winden mee?
Kun je met de flow van de muziek meegaan?

Afbeelding:
Zweven, 2017
Marion Crezée (1946-2025)
Stichting digitaal Kunstbeheer

Gedicht:
Judith Herzberg
Uit: Doen en Laten,
een keuze uit de gedichten, 1994 Rainbow Pocketboek 172, uitgeverij Maarten Muntuga bv, Amsterdam

De tekeningen bij dit blog zijn van de in januari 2025 overleden beeldend kunstenaar Marion Crezée. In mijn blog Bid gebruikte ik al eerder, met haar toestemming, een tekening van haar (het origineel heb ik aangeschaft).

#haiku
opmaat vliegensvlug
nicht schleppen, kort herhalen
eindstreep komt in zicht

De woorden rennen, springen, vliegen, duiken, vallen, opstaan en weer doorgaan die ik als uitgangspunt voor mijn blog gebruik komen in die volgorde uit het lied Opzij van Herman van Veen.

S P R I N G E N

Rennen, SPRINGEN, vliegen, duiken, vallen en weer opstaan.

Wie kent het beeld niet, de muurschildering uit 1976 van het touwtje springend meisje op de blinde muur van het politiebureau aan het Haagse Veer in Rotterdam? Het meer dan levensgrote gevelkunstwerk van beeldend kunstenaar Co Westerik (1924-2018).

Het werk bestond uit een opgebracht reliëf, dat handmatig werd beschilderd. Daardoor kreeg het een dynamisch effect en kwam het meisje los van de muur, kreeg zij ruimte om te springen.

Waar is het meisje gebleven toen het gebouw in 1988 werd gesloopt? Museum Boymans van Beuningen bezit gelukkig een tekening van de schildering.

“Het is nooit een kunstwerk voor de eeuwigheid geweest”, aldus Westerik. Maar dat het kunstwerk verdween deed hem meer pijn dan hij gedacht had.

Springen: afzet, loskomen van de grond , een zweefmoment beleven en weer neerdalen. Zou je het zweefmoment kunnen vergelijken met wat zich tussen de noten afspeelt in de muziek? Of het resonerende moment in de rust tussen twee frases?

Het ‘zweefmoment’ zou zelfs de hele uitvoering van een muziekstuk kunnen zijn, het hele concert of de hele voorstelling. Zo kun je evengoed een kleine sprong maken, als met je ervaring een hoge vlucht nemen. 

Spingen, opspringen, speels blijven, creatief in de weer met je eigen, zorgvuldig gekozen (spring)touw, op- en in jouw tempo. Ik vind het ook een mooie metafoor voor een leerproces in de zangles.

#nieuwsgierig
Draai jij je eigen touw?
Hoe blijf je speels?
Waar spring jij van op?
Zijn zweefmomenten hoorbaar?

Co Westerik (Den Haag 1924-Rotterdam 2018)
Tekening, penseel en aquarelverf op papier
1000 mm x 740 mm, 1976
Depot, Boymans van Beuningen Rotterdam

Foto: stadsarchief Rotterdam, Kunstwerk Co Westerik aan het Haagse Veer Rotterdam

 

 

 

 

De woorden rennen, springen, vliegen, duiken, vallen, opstaan en weer doorgaan die ik als uitgangspunt voor mijn blog gebruik komen in die volgorde uit het lied Opzij van Herman van Veen.

R e n n e n – beweging of stilstand

R e n n e n – beweging of stilstand
springen, duiken, vallen en weer opstaan

 

 

 

 

 

Het paard Bouquet galopperend.
Eadweard Muybridge (1830-1904), 1887.
Collectie Rijksmuseum Amsterdam

Eadwaerd Muybridge, geboren in Engeland, is bekend vanwege zijn motion pictures, gemaakt in een tijd waarin door de technische ontwikkelingen van de industriële revolutie veel menselijke uitingsvormen een run namen. Muybridge kreeg van Leland Stanford de opdracht om de bewegingen van een paard in galop vast te leggen, en te onderzoeken of er een moment is waarop het paard tijdens het rennen los komt van de grond. 24 Camara’s gingen automatisch af zodra het paard, met een snelheid van 58 km per uur, begon te rennen. De verbluffende uitkomst was dat de bewegingen van het paard heel anders bleken te zijn dan in schilderijen tot dan toe werd afgebeeld. 

De fotograaf specialiseerde zich verder in het vastleggen van de bewegingen van mensen en dieren. Gaat het daarin om beweging of stilstand? Kan beweging een moment stilgezet worden, in een tijdspanne die buiten de foto niet bestaat?

De manier waarop mensen en dieren rennen, lopen, bewegen is zeer divers en afhankelijk van de persoon, het moment en de omstandigheid. Afhankelijk ook van waar onze gedachten zijn. Dat is interessant als we inzoomen op zingen, zangtechniek en mijn motto: stem hebben en stem zijn. Hoe druk je je uit, welke bewegingen zijn zichtbaar, voelbaar en in klank hoorbaar voor zowel de uitvoerende musicus als voor de luisteraar. Wat is in beweging als we spreken of zingen? 

In de holistische benadering om de stem gezond te houden en ‘vanzelfsprekend’ te laten zijn kunnen onverwachte, nieuwe, natuurlijke mogelijkheden herkend worden. Leerlingen ontdekken en ervaren dan dat zingen anders is of kan zijn dan dat zij tot dan toe dachten.

Als we zingen staan we af en toe stil bij wat we van- en in ons instrument gewaar zijn. We leren klankruimtes kennen en signaleren niet-helpende gedachten, gewoontes en patronen. Het is een zich herhalend proces van inzichten, eigenaarschap, vragen en leermomenten. Je zou het kunnen vergelijken met de verschillende stadia in de afbeeldingen van het galopperende paard.

Af en toe ervaren we in het zingende leerproces ongemakkelijkheden waar we dan graag voor wegrennen of er onbedoeld aan voorbijrennen. We zijn gehaast, al dan niet door werkdruk, deadlines of andere omstandigheden, en gunnen onszelf geen tijd om stil te staan bij wat zich aan ons toont. Kunnen we zoals in de motion pictures van Muybridge naar ons instrument kijken? 

Alles in ons lichaam is altijd in beweging of komt in beweging. Bewegen we ergens naartoe of ergens vanaf? Als het zingen in een flow komt en een run neemt tilt de klank je op en kom je goed geaard los van de grond.

#Nieuwsgierig
Kun je jouw instrument waarnemen in motion pictures en af en toe stilstaan bij jouw bewegingen en beweegredenen>
Wat is jouw dynamiek in het leerproces. Blijf je soepel in beweging?

#haiku
houd de vaart erin
stilstand is achteruitgang
maak pas op de plaats

De woorden rennen, springen, vliegen, duiken, vallen, opstaan en weer doorgaan die ik als uitgangspunt voor mijn blog gebruik komen in die volgorde uit het lied Opzij van Herman van Veen.

Zing! vecht, huil, bid, lach, werk en BEWONDER

Bewonder

In mijn laatste nieuwsbrief stelde ik aan de lezer de vraag: ’Wie of wat bewonder je en wat doet dat met je?’ Een aantal lezers heeft daarop geantwoord. Er is bewondering voor de natuur en de rijkdom aan details. Voor mensen die iets kunnen. Bewondering voor taalkunst, voor de woorden stilte, toekomst en niets. Over deze woorden werd een gedicht bijgevoegd van Szymborska. Ik ben blij met de reacties en herken de verwondering.

Ik zie altijd een verband tussen sport en musiceren en kan sporters bewonderen om hun inzet, focus, aandacht en drive. Ik kon bijvoorbeeld niet stilzitten bij de Olympische gouden rekstok-oefening van Epke Zonderland in 2012. Nog dagen daarna leefde ik in de flow van deze ‘flying dutchman’. Het gaf vitaliteit.

Ook de schilderijen van Rembrandt, de muziek van Bach en Mozart, maar ook het werk van zoveel andere kunstenaars, schrijvers en dichters kan ik bewonderen. Het is van een ongekende pracht en schoonheid. Het is gemaakt. Het is geschreven. Een idee kreeg vorm, vond het juiste materiaal en er ontwaakte een voorstelling, een gedicht, klank.

Bewondering raakt je. Er borrelt een aanstekelijk enthousiasme op. Het zet je aan om met energie je eigen werk ‘aan te vallen’. Bewondering wijst mij op mijn eigen pad met nieuwsgierigheid, ontvankelijkheid, met zijwegen, met een eigen bewegwijzering. Het zet mij aan om mijn eigen niveau te bereiken en visie te ontwikkelen.

Kunst zoekt kunst. Kunst vindt kunst.

#nieuwsgierig: welke route volg jij? Wie of wat zet jou aan tot denken? Waar wordt jij toe aangezet?

De drie wonderlijkste woorden

Wanneer ik het woord Toekomst uitspreek,
vertrekt de eerste lettergreep al naar het verleden.

Wanneer ik het woord Stilte uitspreek,
vernietig ik haar.

Wanneer ik het woord Niets uitspreek,
schep ik iets dat in geen enkel niet-bestaan past.

Wisława Szymborska
uit:“Uitzicht met zandkorrel”,
samensteller en vertaler vertaler Gerard Rasch, 1996

Mei

Prachtig en langzaam bloeit de tuin,
in jong gras ligt de stilte,
een handvol bloesem, een handschoen groen
om takken van de winter.

Het raam staat open, het gordijn
beweegt, de wind gluurt binnen,
zijn armen om de schaduw van
de nacht die hem moet tillen.

Zij slaapt, een zwaan, een vlinder
door blad hoor ik zijn voeten gaan.

Chris van Geel
uit: ‘Verzamelde gedichten’, 1997

Messiah en Matthäus Passion

Een wonderlijke ontvankelijkheid is mij bijgebleven toen ik het eerste akkoord van de Messiah hoorde en de Matthäus Passion in mijn lijf voelde resoneren. Ik raakte even buiten de tijd.

Deze ervaring komt in herinnering nu ik 2024 met de Messiah van Händel muzikaal afsluit en het jaar 2025 met de Matthäus Passion van Bach begin.
Welke muziek er ook klinkt, ik zing met passie!

December 2024
Messiah, G. F. Händel
Nieuwe Philharmonie Utrecht o.l.v Johannes Leertouwer
Uitvoeringen o.a. 20 december in Leiden en 22 december in Groningen.

Januari 2025
Matthäus Passion, J.S. Bach
Amsterdam Baroque Orchestra and Choir o.l.v. Ton Koopman
15 januari Catedral de Santa Ana, Las Palmas de Gran Canaria, Spain
16 januari Catedral de La Laguna, Santa Cruz de Tenerife, Spain

April 2025
Matthäus Passion, J.S. Bach
Nederlands Kamerkoor, Koninklijk Concertgebouw Orkest o.l.v. Ricardo Minasi
11 en 13 april Concertgebouw Amsterdam

Nederlands Kamerkoor, Residentie Orkest Den Haag o.l.v. Richard Egarr
16 en 19 april, Amare Den Haag
17 en 18 april, Pieterskerk, Leiden

Aankondiging!

De muzikale samenwerking van Cappella Amsterdam en Nieuw Vocaal Amsterdam resulteert in twee mooie concerten op de derde adventszondag!

15 december 2024 om 14:15 en 17:00 uur
Orgelpark Amsterdam

Programma
Benjamin Britten (1913-1976) A Ceremony of Carols SATB
Maurice Duruflé (1902-1986) Ubi Caritas
Trad. Ding dong! Merrily on High (After a French Noel from the 16th Century, arr. David Willcocks)
I wonder as I wander, Appalachian Carol, arr. John Rutter
Lully, Lulla Lullay, arr. Philip W.J. Stopford
Olivier Messiaen (1908-1992) Dieu parmi nous uit La Nativité du Seigneur
Bethlehemu, Nigerian Christmas Carol arr. by Andy Back
Claude Debussy (1862-1918) Noël des enfants qui n’ont plus de maisons
en meer…

Uitvoerenden
Cappella Amsterdam
Nieuw Vocaal Amsterdam
Jeroen Koopman orgel
Daniel Reuss dirigent

 Afbeelding: Rijksmuseum
Adriaen van de Velde (1636-1672)
De verkondiging aan Maria
olieverf op doek, 1667
128 x 176 cm

 

Zing! vecht, huil, bid, lach, WERK en bewonder!

Zing, vecht, huil, bid, lach, WERK en bewonder!

“Zonder vakmanschap is inspiratie slechts een rietstengel, trillend in de wind.” (Johannes Brahms)

In de tekenlessen die ik een aantal jaren gaf wilden cursisten vaak eerst inspiratie hebben voor ze aan de slag gingen. Het tekenvel bleef vervolgens lang leeg. Ook in de zanglessen hoor ik regelmatig dat er eerst een gevoel moet zijn om het juiste moment voor het studeren te vinden. Om een lied of aria te zingen moet er naar het idee van de leerling eerst een gevoel bij de muziek en de tekst zijn.

Werkt het zo? Wachten we op het juiste gevoel of de inspiratie? Inspiratie komt nooit zomaar, en een gevoel op zich is niks. De vraag is: Hoe dan wel? Kun je het moment creëren om aan de slag te geraken, een (leer)proces te starten? Wat is daar voor nodig? Kun je het leren ook leren? Zijn er technieken om uit vaste patronen en uit de vooringenomen uitkomsten te komen? Los te komen van het denken in resultaten?

Of het starten met werken nu vanzelfsprekend is of juist een worsteling… aan de slag gaan en werken vraagt zelfvertrouwen, discipline en concentratie. Hoe dat bij jou past is op zich al het uitzoekwerk waard. Welke route je loopt kun je zelf bepalen. Als je maar aan het wandelen bent!

#nieuwsgierig: waar werk jij aan?

“Luisteren kost moeite, horen niet. Een eend hoort ook.”
 (Igor Stravinsky)

“La inspiración existe, pero tiene que encontrarte trabajando.”
“Inspiratie bestaat, maar zij kan ons pas vinden als we werken.”
 (Pablo Picasso)

The legendary cellist Pablo Casals was asked why he continued to practice at age 90. “Because I think I’m making progress” he replied.

Foto: repetitieruimte Bochum bij Chorwerk Ruhr, 2018. Op de lessenaar de opera Das Floss der Medusa van Hans Werner Henze.

Zing! vecht, huil, bid, LACH, werk en bewonder!

Humor, ik houd ervan; een goede grap waar je onbedaarlijk om lacht of van in de slappe lach schiet. Fysiek is het oncontroleerbaar en heel ontspannen: ruimtes openen en vastzittende gedachtes relativeren. Dan is het in mijn hele lichaam lachen geblazen!

Omdat ik veel associeer ontstaan er door woordcombinaties en verbeelding stille grapjes. Ook dan is het lekker lachen in mij; binnenpretjes.

Leerlingen hebben soms de zangaanwijzing gekregen om bij klinkervorming de mond in een brede glimlach te trekken voor meer helderheid in de klank, om zo resonansruimtes aan te spreken en de keel te openen. Het ziet er dan gekke-bekken-trekkerig uit. Vaak brengt dat een zanger niet bij zijn eigen, vrije klank. Het is eerder een kortwerkend hulpmiddel.

Als je de leerling vraagt om aan een grap te dénken tijdens het zingen, aan iets dat een binnenpretje oproept, geeft dat meestal wel een ervaring van een vrije klank. Dan is het niet iets wat je doet, aanzet of stuurt. Het instrument reageert vanuit de gedachte.

Nog een andere lach is de innerlijke glimlach. Ook deze glimlach is niet iets wat je doet. Het is een manier van zijn; een open hart. Deze ‘inner smile’, zoals de Tao het noemt, omvat alle aspecten van lichaam, hoofd en geest. Het is geen concept of emotie. Er komt energie vrij die je instrument opent en je de ruimte geeft. Een stille ruimte die toelaat wat in je zangproces of algemeen leerproces gaande is en wellicht op een doorbraak wacht. Een ontvankelijke houding. Een hele vrije manier van zingen en instrument-gewaar-zijn.

In de workshop De stilte van de stem die ik in januari geef is dit het uitgangspunt. Ik nodig de cursisten graag uit om er in het proces van leren, musiceren en zingen nieuwsgierig naar te zijn.

#nieuwsgierig: Wanneer lach jij je ‘te barsten’?

Afbeelding: Dr. Sigmund, een stripverhaal geschreven en getekend door Peter de Wit

Zing, vecht, huil, BID, lach, werk en bewonder!

Merel, 29-42 cm Van Het Zingen En De Stilte
Werken op papier, gemengde technieken, 2016 – 2023
Marion Crezée http://www.mcrezee.com/cms/

Als je over ‘Bid’ gaat schrijven en je wilt niet meteen in religieuze taal terechtkomen, wat kies je dan als invalshoek? Dankbaar leven? Positiviteit met aandacht?

Mijn associatie met ‘Bid’ in het kader van zingen is: ‘Stilte’. De stilte van je stem. Als je zingt wil je een stille, fysieke ruimte zijn. Die ruimte is tijdloos, een ruimte waarin je in het juiste creatieve moment kunt vallen – ‘Kairos’, waarmee bedoeld wordt: “de gelegenheid, het juiste moment om iets voor elkaar te krijgen”. Het is interessant om na te denken of er voorwaarden of hoedanigheden nodig zijn om in die stilte, in die gelegenheid of in het juiste moment te komen. Kun je je eigen ruimte daarop aanspreken? Hoe sta je er bij en welke houding neem je aan? Moet je er iets voor dóen of is er sprake van een natuurlijke fysieke ordening? Waardoor zou die ordening kunnen ontstaan? En wat te denken van ontvankelijkheid?

Voor mij gaat de stilte van het zingen steeds meer over een staat van zijn waarin je niet hecht aan wat buiten je is en waarin je ontvankelijk bent. Luisteren, ervaren, horen en je instrument kennen, spelen daarin een rol. Op 25 januari 2025 geef ik hierover een workshop voor gevorderde zangers met het thema: “De stilte van je stem”. In de flyer die je hier kunt downloaden lees je er meer over.

Toen ik een afbeelding zocht bij dit blog kwam ik bij ‘Merel’ en de titel Van het zingen en de stilte, een tekening van kunstenares Marion Crezée. Ze schreef mij over haar liefde voor de vogels, hun schoonheid, de lichtheid die ze uitstralen en hun hemelse vrijheid. Het zingen in het voorjaar, de stilte in het najaar. Die vrijheid, en tegelijkertijd die stilte, is wat we in het zingen ook zoeken of misschien al vinden. Ik moest ineens denken aan een quote van Maya Angelou op mijn website:

“Een vogel zingt niet omdat hij een antwoord heeft.
Hij zingt omdat hij een lied heeft.”

#Kun je stilte zingen?

Muziek en Architectuur

Een gebouw spreekt voor zichzelf.
Muziek zingt zich.

Muziek en architectuur. Is er een relatie tussen beide?

Goethe noemde architectuur “gestolde muziek” en muziek “vloeibare architectuur”. In de opera van Wagner klinkt “[…] zum Raum wird hier die Zeit.” (Gurnemanz, Parsifal, akte 1)

Welke aspecten uit de geleefde tijd lees je terug in gebouwen. Welke elementen bouwen de muziek. Welke bouwstenen hadden architecten en componisten ter beschikking en welke nieuwe materialen voegden ze toe. Werden kunstenaars gedreven door technische aspecten? Komen de kunstwerken voort uit artistieke, ethische of optische keuzes? Of waren het culturele, religieuze of sociologische behoeftes?

Ritme, vorm, horizontaliteit, verticaliteit, hoogte, diepte, structuur, grondtoon, symmetrie, centraliteit, proporties, materiaal, textuur, kleur, harmonie en motieven zijn van belang bij het ontwerp van zowel een gebouw als een muziekstuk. Deze ontwikkelen zich in de tijd. Zowel de architect als de componist zoekt naar een stevige constructie en een balans tussen eenheid en verscheidenheid. 

Een mooi voorbeeld hiervan is het gebruik van de guldensnede, ook wel “de” goddelijke proportie genoemd. Deze bestaat erin dat een afstand in tweeën gedeeld wordt op een asymmetrische manier, maar dan zo dat de verhouding van het grootste deel tot het kleinste, dezelfde is als de verhouding van het geheel tot het grootste deel. Zelfs in de natuur (zonnebloem, denneappels, inplantingsafstand van takken, enz.) is de guldensnede aanwezig. Een mooi architectonisch voorbeeld is de Abdij in Vaals van Dom van der Laan.

Met deze vragen en gedachten ben ik nieuwsgierig op weg naar het concert Architectonen dat ik in het Laurens Symfonisch koor zing op 9 oktober aanstaande. In welke hoedanigheid zingt de muziek zich en spreekt de ruimte zich uit?  Schuilt het antwoord op de vraag juist in de muzikale rusten, als de akoestiek de klanken meeneemt? Als resonantie bezit neemt van zowel lichaam als geest van de muzikant, de luisteraar en de architectonische ruimte?

Architectonen
Woensdag 9 oktober 2024
20.15 uur – Laurenskerk, Rotterdam

Programma
Tallis / Spem in alium
Josquin des Prez / Mis: Kyrie
Willaert / De profundis
Gabrieli / Mis: Gloria á 16
Schütz / Psalm 100
Allegri / Miserere
Lotti / Crucifixus
Bach / Motet Komm, Jesu Komm
Messiaen / Apparition de l’église eternelle
Rheinberger / Mis: Credo
Verdi / Ave Maria
Pizzetti / Mis: Sanctus, Benedictus
Schönberg / Dreimal tausend Jahre
Barber / Mis: Agnus Dei

Laurens Symfonisch
Wiecher Mandemaker – dirigent
Hayo Boerema – orgel

Afbeelding:
De St. Laurenskerk Rotterdam omstreeks 1600.
Kopergravure, zonder naam. Stadsarchief.Rotterdam.nl