Mieke van Laren

Rennen, springen, vliegen, duiken, vallen, opstaan en weer doorgaan.

Toen ik aan het onderwerp van dit blog dacht schoot mij meteen het bekende verhaal van Icarus te binnen. Een verhaal dat in de beeldende kunst veel is gebruikt. Wat gebeurde er precies en wat is de moraal van het verhaal?

Daedalus en zijn zoon Icarus zijn door koning Minos in een door Daedalus  gebouwd labyrint opgesloten. De uitgangen zijn geblokkeerd. Ontsnappen via  de lucht is voor vader en zoon de enige weg.

Om die vluchtroute te nemen maakt Daedalus vleugels van slagpennen, touw en bijenwas. Hij raadt zijn zoon: ‘vlieg niet te laag want dan word je bedolven door de golven, vlieg niet te hoog want dan smelt de zon de was van je vleugels’. Icarus volgt het advies van zijn vader niet. Hij vliegt hem hoger en hoger voorbij. De was van zijn vleugels smelt, hij stort in zee en sterft.

Moraal
De val van Icarus wordt doorgaans in verband gebracht met ongehoorzaamheid, hoogmoed en het overtreden van natuurwetten. Hoogmoed komt voor de val is het bekende spreekwoord gebaseerd op Spreuken 16:18 uit de Bijbel. Hoogmoed is een van de zeven hoofdzonden. Het verhaal, zo las ik ergens, moedigt ook mensen aan om na te denken over de langetermijngevolgen van hun uitvindingen of keuzes.

Als een sportteam ‘in the winning mood is’ kan er in de euforie van het moment het gevoel ontstaan dat de winst al vóór de finale binnen is. Het gevaar dreigt hierdoor ‘de flow’ te overspelen, met als resultaat een grote teleurstelling. De valkuil is dat de aandacht niet meer uitgaat naar het uitvoeren van de taak waardóór je tot resultaat komt, maar op het resultaat zélf.

Als we dit gegeven betrekken op de zanglespraktijk en het musiceren, is nu de vraag: zijn er ook valkuilen in een leerproces? Valkuilen in de uitvoeringspraktijk? Vlieg je je doel voorbij? Hoe ga je om met de informatie en raad van je leermeesters? Wat is de basis, en wat is het effect van je keuzes? Durf je zijwegen in te slaan om uit vastgelopen systemen te komen? Hoe kom je uit het doolhof van je vaste patronen en vastgelopen overtuigingen? 

Middelpuntzoekendekracht
Te grote stappen nemen in een leerproces kan een valkuil zijn; overmoedig worden omdat je plezier hebt in wat je doet. De trapsgewijs terugtrekkende en weer vooruitgaande beweging in een leerproces vraagt om geduld, de juiste focus, tijd en meebewegen. Maar een val voorkomen…?
Leren is gedragsverandering met vallen en opstaan.

#nieuwsgierig: ken jij je valkuilen? Neem jij wel eens ‘de vlucht’? Zijn er ‘natuurwetten’ in het zingen?

Afbeelding 1
Jurriaen Andriessen, 1742-1819, Nederlands behangschilder en tekenaar.
Icarus krijgt van Daedalus zijn vleugels aangezet 1800/1808
Grafiet, pen in zwart en penseel in grijs, 109 mm x 87 mm
Rijksmuseum, Amsterdam

Afbeelding 2
Hubert Quellinus, 1619-1687, prentkunstenaar, schilder en tekenaar.
Reliëf met de val van Icarus boven de deur naar de Desolate Boedelkamer in het Stadhuis op de Dam, 1663
Ets op papier, 207 mm x 291 mm
Boven de Desolatie Boedelkamer – waar faillissementen werden uitgesproken en afgehandeld – dient dit reliëf als waarschuwing voor de kijker: Icarus’ roekeloosheid en hoogmoed leidden tot zijn val, net als dat roekeloosheid en hoogmoed konden leiden tot faillissement.
Rijksmuseum, Amsterdam

De woorden rennen, springen, vliegen, duiken, vallen, opstaan en weer doorgaan die ik als uitgangspunt voor mijn blog gebruik komen in die volgorde uit het lied Opzij van Herman van Veen.

Rennen, springen, vliegen, duiken, vallen, opstaan en weer doorgaan

Na het zien van de documentaire ‘De wilde Noordzee’ veranderden mijn blik op de zee, en mijn zomerse duik in de golven. Wat aanspoelt op het strand bekijk ik nu met andere aandacht. Ik weet meer van wat zich afspeelt onder het wateroppervlak, en wat er woelt en krioelt op de bodem van de zee. Ik werd mij bewust van de reikwijdte van het grote zee-theater. Een wereld op zich. 

Kan deze duik in de wondere waterwereld een metafoor zijn voor een duik in de muziek, het muziekstuk dat op de lessenaar staat of het leerproces in de zanglessen? Wat speelt er, welke motieven krioelen er, en wat woelt op de bodem? Wat ontdek je na een eerste kennismaking, een eerste blik, het beluisteren van een opname? Als je zelf zingt welk innerlijk landschap leer je kennen? Hoe is de gelaagdheid van je instrument? Ik ben benieuwd!

#nieuwsgierig
Houd jij ervan om ergens in te duiken?
Laat je je meevoeren op de stroom?

#wegdrijven #kopjeonder #ebenvloed

De zee 

De zee kun je horen
met je handen voor je oren,
in een kokkel,
in een mosterdpotje,
of aan zee.

Judth Herzberg
(Bron: Beemdgras/Van Oorschot)

Foto’s: de Waddenzee bij Moddergat, pier bij het Zuiderstrandtheater in Den Haag

De woorden rennen, springen, vliegen, duiken, vallen, opstaan en weer doorgaan die ik als uitgangspunt voor mijn blog gebruik komen in die volgorde uit het lied Opzij van Herman van Veen.

Rennen, springen, V L I E G E N, duiken, vallen, opstaan en weer doorgaan.

Vlucht
grafiet, conté op papier
29,5 x 41 cm
Marion Crezée (1946-2025)

 

“Bijna nooit zie je een vogel in de lucht
 zich bedenken, zwenken, terug” 

Een mens heeft nogal eens de neiging achterom te kijken, terug te denken, iets te herkauwen. We gaan in onze gedachten graag terug naar waar we vandaan komen. Een vogel daarentegen kijkt- en vliegt vooruit, doelgericht.

Het gedicht van Judith Herzberg drukt dat beeldend uit. Ik heb het in mijn studeerkamer als notitie op mijn lessenaar liggen. Het dansende ritme dat erin huist en de beeldende poëzie houdt mij ‘bij de les’.

Een frase in de muziek of het hele muziekstuk gaat voorwaarts. Tijdens het musiceren luister je niet ‘achterom’ of iets goed was of beter kan. Je luistert vooruit, weet wat er komt en je focus ligt in het moment; Je laat je meevoeren op de termiek van de muziek.

#nieuwsgierig
Waai jij met alle winden mee?
Kun je met de flow van de muziek meegaan?

Afbeelding:
Zweven, 2017
Marion Crezée (1946-2025)
Stichting digitaal Kunstbeheer

Gedicht:
Judith Herzberg
Uit: Doen en Laten,
een keuze uit de gedichten, 1994 Rainbow Pocketboek 172, uitgeverij Maarten Muntuga bv, Amsterdam

De tekeningen bij dit blog zijn van de in januari 2025 overleden beeldend kunstenaar Marion Crezée. In mijn blog Bid gebruikte ik al eerder, met haar toestemming, een tekening van haar (het origineel heb ik aangeschaft).

#haiku
opmaat vliegensvlug
nicht schleppen, kort herhalen
eindstreep komt in zicht

De woorden rennen, springen, vliegen, duiken, vallen, opstaan en weer doorgaan die ik als uitgangspunt voor mijn blog gebruik komen in die volgorde uit het lied Opzij van Herman van Veen.

Rennen, SPRINGEN, vliegen, duiken, vallen en weer opstaan.

Wie kent het beeld niet, de muurschildering uit 1976 van het touwtje springend meisje op de blinde muur van het politiebureau aan het Haagse Veer in Rotterdam? Het meer dan levensgrote gevelkunstwerk van beeldend kunstenaar Co Westerik (1924-2018).

Het werk bestond uit een opgebracht reliëf, dat handmatig werd beschilderd. Daardoor kreeg het een dynamisch effect en kwam het meisje los van de muur, kreeg zij ruimte om te springen.

Waar is het meisje gebleven toen het gebouw in 1988 werd gesloopt? Museum Boymans van Beuningen bezit gelukkig een tekening van de schildering.

“Het is nooit een kunstwerk voor de eeuwigheid geweest”, aldus Westerik. Maar dat het kunstwerk verdween deed hem meer pijn dan hij gedacht had.

Springen: afzet, loskomen van de grond , een zweefmoment beleven en weer neerdalen. Zou je het zweefmoment kunnen vergelijken met wat zich tussen de noten afspeelt in de muziek? Of het resonerende moment in de rust tussen twee frases?

Het ‘zweefmoment’ zou zelfs de hele uitvoering van een muziekstuk kunnen zijn, het hele concert of de hele voorstelling. Zo kun je evengoed een kleine sprong maken, als met je ervaring een hoge vlucht nemen. 

Spingen, opspringen, speels blijven, creatief in de weer met je eigen, zorgvuldig gekozen (spring)touw, op- en in jouw tempo. Ik vind het ook een mooie metafoor voor een leerproces in de zangles.

#nieuwsgierig
Draai jij je eigen touw?
Hoe blijf je speels?
Waar spring jij van op?
Zijn zweefmomenten hoorbaar?

Co Westerik (Den Haag 1924-Rotterdam 2018)
Tekening, penseel en aquarelverf op papier
1000 mm x 740 mm, 1976
Depot, Boymans van Beuningen Rotterdam

Foto: stadsarchief Rotterdam, Kunstwerk Co Westerik aan het Haagse Veer Rotterdam

 

 

 

 

De woorden rennen, springen, vliegen, duiken, vallen, opstaan en weer doorgaan die ik als uitgangspunt voor mijn blog gebruik komen in die volgorde uit het lied Opzij van Herman van Veen.

R e n n e n – beweging of stilstand
springen, vliegen, duiken, vallen en weer opstaan

 

 

 

 

 

Het paard Bouquet galopperend.
Eadweard Muybridge (1830-1904), 1887.
Collectie Rijksmuseum Amsterdam

Eadwaerd Muybridge, geboren in Engeland, is bekend vanwege zijn motion pictures, gemaakt in een tijd waarin door de technische ontwikkelingen van de industriële revolutie veel menselijke uitingsvormen een run namen. Muybridge kreeg van Leland Stanford de opdracht om de bewegingen van een paard in galop vast te leggen, en te onderzoeken of er een moment is waarop het paard tijdens het rennen los komt van de grond. 24 Camara’s gingen automatisch af zodra het paard, met een snelheid van 58 km per uur, begon te rennen. De verbluffende uitkomst was dat de bewegingen van het paard heel anders bleken te zijn dan in schilderijen tot dan toe werd afgebeeld. 

De fotograaf specialiseerde zich verder in het vastleggen van de bewegingen van mensen en dieren. Gaat het daarin om beweging of stilstand? Kan beweging een moment stilgezet worden, in een tijdspanne die buiten de foto niet bestaat?

De manier waarop mensen en dieren rennen, lopen, bewegen is zeer divers en afhankelijk van de persoon, het moment en de omstandigheid. Afhankelijk ook van waar onze gedachten zijn. Dat is interessant als we inzoomen op zingen, zangtechniek en mijn motto: stem hebben en stem zijn. Hoe druk je je uit, welke bewegingen zijn zichtbaar, voelbaar en in klank hoorbaar voor zowel de uitvoerende musicus als voor de luisteraar. Wat is in beweging als we spreken of zingen? 

In de holistische benadering om de stem gezond te houden en ‘vanzelfsprekend’ te laten zijn kunnen onverwachte, nieuwe, natuurlijke mogelijkheden herkend worden. Leerlingen ontdekken en ervaren dan dat zingen anders is of kan zijn dan dat zij tot dan toe dachten.

Als we zingen staan we af en toe stil bij wat we van- en in ons instrument gewaar zijn. We leren klankruimtes kennen en signaleren niet-helpende gedachten, gewoontes en patronen. Het is een zich herhalend proces van inzichten, eigenaarschap, vragen en leermomenten. Je zou het kunnen vergelijken met de verschillende stadia in de afbeeldingen van het galopperende paard.

Af en toe ervaren we in het zingende leerproces ongemakkelijkheden waar we dan graag voor wegrennen of er onbedoeld aan voorbijrennen. We zijn gehaast, al dan niet door werkdruk, deadlines of andere omstandigheden, en gunnen onszelf geen tijd om stil te staan bij wat zich aan ons toont. Kunnen we zoals in de motion pictures van Muybridge naar ons instrument kijken? 

Alles in ons lichaam is altijd in beweging of komt in beweging. Bewegen we ergens naartoe of ergens vanaf? Als het zingen in een flow komt en een run neemt tilt de klank je op en kom je goed geaard los van de grond.

#Nieuwsgierig
Kun je jouw instrument waarnemen in motion pictures en af en toe stilstaan bij jouw bewegingen en beweegredenen?
Wat is jouw dynamiek in het leerproces. Blijf je soepel in beweging?

#haiku
houd de vaart erin
stilstand is achteruitgang
maak pas op de plaats

De woorden rennen, springen, vliegen, duiken, vallen, opstaan en weer doorgaan die ik als uitgangspunt voor mijn blog gebruik komen in die volgorde uit het lied Opzij van Herman van Veen.

Bewonder

In mijn laatste nieuwsbrief stelde ik aan de lezer de vraag: ’Wie of wat bewonder je en wat doet dat met je?’ Een aantal lezers heeft daarop geantwoord. Er is bewondering voor de natuur en de rijkdom aan details. Voor mensen die iets kunnen. Bewondering voor taalkunst, voor de woorden stilte, toekomst en niets. Over deze woorden werd een gedicht bijgevoegd van Szymborska. Ik ben blij met de reacties en herken de verwondering.

Ik zie altijd een verband tussen sport en musiceren en kan sporters bewonderen om hun inzet, focus, aandacht en drive. Ik kon bijvoorbeeld niet stilzitten bij de Olympische gouden rekstok-oefening van Epke Zonderland in 2012. Nog dagen daarna leefde ik in de flow van deze ‘flying dutchman’. Het gaf vitaliteit.

Ook de schilderijen van Rembrandt, de muziek van Bach en Mozart, maar ook het werk van zoveel andere kunstenaars, schrijvers en dichters kan ik bewonderen. Het is van een ongekende pracht en schoonheid. Het is gemaakt. Het is geschreven. Een idee kreeg vorm, vond het juiste materiaal en er ontwaakte een voorstelling, een gedicht, klank.

Bewondering raakt je. Er borrelt een aanstekelijk enthousiasme op. Het zet je aan om met energie je eigen werk ‘aan te vallen’. Bewondering wijst mij op mijn eigen pad met nieuwsgierigheid, ontvankelijkheid, met zijwegen, met een eigen bewegwijzering. Het zet mij aan om mijn eigen niveau te bereiken en visie te ontwikkelen.

Kunst zoekt kunst. Kunst vindt kunst.

#nieuwsgierig: welke route volg jij? Wie of wat zet jou aan tot denken? Waar wordt jij toe aangezet?

De drie wonderlijkste woorden

Wanneer ik het woord Toekomst uitspreek,
vertrekt de eerste lettergreep al naar het verleden.

Wanneer ik het woord Stilte uitspreek,
vernietig ik haar.

Wanneer ik het woord Niets uitspreek,
schep ik iets dat in geen enkel niet-bestaan past.

Wisława Szymborska
uit:“Uitzicht met zandkorrel”,
samensteller en vertaler vertaler Gerard Rasch, 1996

Mei

Prachtig en langzaam bloeit de tuin,
in jong gras ligt de stilte,
een handvol bloesem, een handschoen groen
om takken van de winter.

Het raam staat open, het gordijn
beweegt, de wind gluurt binnen,
zijn armen om de schaduw van
de nacht die hem moet tillen.

Zij slaapt, een zwaan, een vlinder
door blad hoor ik zijn voeten gaan.

Chris van Geel
uit: ‘Verzamelde gedichten’, 1997

Zing, vecht, huil, bid, lach, WERK en bewonder!

“Zonder vakmanschap is inspiratie slechts een rietstengel, trillend in de wind.” (Johannes Brahms)

In de tekenlessen die ik een aantal jaren gaf wilden cursisten vaak eerst inspiratie hebben voor ze aan de slag gingen. Het tekenvel bleef vervolgens lang leeg. Ook in de zanglessen hoor ik regelmatig dat er eerst een gevoel moet zijn om het juiste moment voor het studeren te vinden. Om een lied of aria te zingen moet er naar het idee van de leerling eerst een gevoel bij de muziek en de tekst zijn.

Werkt het zo? Wachten we op het juiste gevoel of de inspiratie? Inspiratie komt nooit zomaar, en een gevoel op zich is niks. De vraag is: Hoe dan wel? Kun je het moment creëren om aan de slag te geraken, een (leer)proces te starten? Wat is daar voor nodig? Kun je het leren ook leren? Zijn er technieken om uit vaste patronen en uit de vooringenomen uitkomsten te komen? Los te komen van het denken in resultaten?

Of het starten met werken nu vanzelfsprekend is of juist een worsteling… aan de slag gaan en werken vraagt zelfvertrouwen, discipline en concentratie. Hoe dat bij jou past is op zich al het uitzoekwerk waard. Welke route je loopt kun je zelf bepalen. Als je maar aan het wandelen bent!

#nieuwsgierig: waar werk jij aan?

“Luisteren kost moeite, horen niet. Een eend hoort ook.”
 (Igor Stravinsky)

“La inspiración existe, pero tiene que encontrarte trabajando.”
“Inspiratie bestaat, maar zij kan ons pas vinden als we werken.”
 (Pablo Picasso)

The legendary cellist Pablo Casals was asked why he continued to practice at age 90. “Because I think I’m making progress” he replied.

Foto: repetitieruimte Bochum bij Chorwerk Ruhr, 2018. Op de lessenaar de opera Das Floss der Medusa van Hans Werner Henze.